Artık bu yazımızda sizlere özellikle son yıllarda daha sağlam zemin anlayışıyla birlikte yaygın olarak kullanılmaya başlamış olan keson sisteminden söz etmek istiyorum. Keson deyince bazılarınızın aklına işyerlerinde kullanılan bol çekmeceli içine birçok şeyi tıkıştırdığımız dolaplar gelmiş olabilir ama yazımız inşaat dilinde keson olarak adlandırılan sisteme yöneliktir.

Sağlam zeminin derinde olması kazık temel ve keson temellere göre daha geniş karne ve sağlam temel yapmanın daha da zorunlu olduğu durumlarda keson temeller uygulanır. Bu tip temeller, binanın yapılacağı zemin üstüne içerisi boş olacak şekilde inşa edilip, ağırlığından da faydalanarak, ulaşmak istenilen derinliğe indirilmesi suretiyle oluşturulmaktadır.

Bir temel biçimi olan kesonu oluştururken yapılan kazı sırasında kesonun içinde toplanmış olan kazılmış malzeme kova, kapma kepçe, şlam tulumbası gibi araçlar yardımıyla dışarı alınır. Bu işlem sonrasında Keson dibe oturdukça üst tarafa yenileri eklenir.

Keson tipi temeller genellikle üç tipte yapılır:

•    Açık kesonlar: Açık kesonlar temelin yapılacağı zemin üstüne 150-300 cm olan daire şeklinde ahşap, demir ya da betonarmeden bir çarık oturtulur. Bu çarığın üzerine de dış çapına uygun olarak manto denilen bir duvar örülür. Bu şekilde yapılan keson sistemine açık kesonlar denir.

•    Pnömatik kesonlar: Pnömatik diğer adıyla Basınçlı kesonlar da açık kesonlara benzer ama onlardan farklı olarak kazılan alt bölümlerinin üstünde hava geçirmez bir ek bölüm yapılır. Bu hava sızdırmaz bölüm ile kazılacak yer arasındaki kısım da basınçlı hava verilen bir çalışma odası bulunur. Böylece kazı yerine girecek olana toprak ve su akışı denetim altına alınmış olur. Bu şekilde yapılmış olan kazı odasında çalışan işçiler özel giysilere gerek kalmadan rahatça çalışabilirler.

Bu kesonlar deniz suyunun fazla olduğu yerlerde uygulanmaktadır. Yeraltı su seviyesinin altında açılan tüneller ve galerilerde gerekli basınçlı hava tazyiki; hidrostatik derinliğe göre her bir metre derinlik için tatlı su olan yerde 0,1 kg/cm3, deniz suyu olan yerde de 0,102 kg/cm3 olarak; uygulanmaktadır. Bu şekilde yapılan kesonlara örmek vermek gerekirse 1930 yılında ABD’de Mişigan eyaleti Detroitte-Wintson, Ontario tünelinin açılması ve 1948 yılında Zonguldak’ta kurulan Çatalağzı Santraline denizden soğutma suyu almak için deniz altına sürülen galerileri verebiliriz.

Yüzen kesonlar (yüzen sandıklar): Yüzen keson uygulaması tamamı sulu ya da balçık olan zeminlerde uygulanır. Zeminin dışında hazırlanan altı ve yanları kapalı sandık biçimindeki keson, yüzdürülerek temelin yapılacağı alana getirilir, içerisine, yavaş bir şekilde ve sandığın dikey dengesini bozmadan beton veya taş ile doldurulur. Üzerine binen ağırlıkla yavaş yavaş zemine batan kesonun üzerine, istenilen derinliğe ulaşabilmek için ilave yapılır. Böylece, istenilen derinliğe yani sağlam zemine indirilen kesonun içi de doldurularak temel bu şekilde yapılmış olur. Bu şekilde yapılan kesonun üstüne daha sonra üstüne oturtulacak bina elemanlarıyla bağlantı kurulabilmesi için üzerine filiz demirler bırakılır.